Wat hebben we bereikt?

De energietransitie in de regio krijgt vorm in zeven Regionale Energiestrategieën (RES’en), waarinn gemeenten, provincie, waterschappen en andere stakeholders samenwerken aan concretisering van elektriciteitsopwekking en benutting van warmtebronnen. We ondersteunden de doorontwikkeling van RES’en met kennis, door partijen bij elkaar te brengen en door de herziening van het omgevingsbeleid. Wij vinden het van groot belang dat maatregelen uit de samenleving ontstaan waar draagvlak voor is. Wij betrokken de inwoners en Statenleden zoveel mogelijk bij deze grote maatschappelijke aanpassingen. We gaven participatie vorm met andere overheden in de RES’en.

De invulling van de maatregelen beoordeelden we aan de hand van de mogelijkheden binnen Zuid-Holland. De betaalbaarheid en de haalbaarheid voor inwoners zijn hierbij belangrijk. De provincie hield en houdt daarbij de bovenregionale optimalisatie en de samenhang van de maatregelen in het oog.

Onze bestaande afspraken met het Rijk en gemeenten over wind op land is in de aanpak ingepast.
Onze beleidskaders en -lijnen hebben we vastgelegd in het provinciale omgevingsbeleid. Energietransitie bevat dit beleid en is op 15 december 2022 in Provinciale Staten vastgesteld. Hiermee zijn onder meer de Regionale Energietrategieën opgenomen in ons beleid.

Zon
De uitvoering van ons ‘Aanvalsplan Zon’ is in 2022 verder gebracht:

• Binnen de opdracht ‘SDE++ aanvragen verzilveren’  zijn in samenwerking met de opdrachtnemer 25 daken van zonnepanelen voorzien. Deze zijn gezamenlijk goed voor een vermogen van 19,2 MWp. Het gaat dan om ongeveer 48.000 panelen.
• In het kader van de subsidieregeling Zonnig Zuid-Holland in 2022 zijn 58 daken die eerder niet geschikt waren voor zonnepanelen alsnog geschikt gemaakt en gerealiseerd. Deze daken zijn gezamenlijk goed voor een vermogen van 17,7 MWp – circa 43.500 panelen.
• De subsidieregeling Zonnig Zuid-Holland is uitgebreid naar overdekken van waterbassins en parkeerterreinen. Er zijn inmiddels een bescheiden aantal aanvragen op dit onderdeel binnengekomen. De verwachting is dat dit in 2023 gaat oplopen.
• Op verschillende manieren zijn gemeenten ondersteund bij zonnedakprojecten.
• Tijdens meerdere bijeenkomsten en communicatiemomenten zijn groot-dakbezitters geïnspireerd om zelf ook een zonnedak te realiseren.

Met de wijziging van het omgevingsbeleid is de ruimte voor Zon op landinitiatieven vastgelegd en de toepassing van de zonneladder geformaliseerd. Uitgangspunt bij het nieuwe beleid is dat in de RES-zoekgebieden meer kan dan daarbuiten, als zorgvuldig ruimtegebruik wordt nagestreefd. Voor het in stand houden en bevorderen van de biodiversiteit is een praktische handreiking opgesteld. Deze wordt verwerkt in de handreiking ‘ruimtelijke kwaliteit zonne-energie Zuid-Holland’.  

Wind op land
In 2022 is er 129 MW opgesteld vermogen windenergie op land in Zuid-Holland bijgekomen. Het gaat om de windparken Oude Maas (18 MW), Kroningswind (80 MW), repowering Landtong Rozenburg (34 -15 MW) en opschaling Piet de Wit (33 -21 MW). Het doel van het SERenergieakkoord 2013 voor Zuid-Holland van 735,5 MW in 2023 is daarmee met drie jaar vertraging gerealiseerd.

In 2022 is ook gewerkt aan de hogere doelen voor elektriciteitsproductie op land in 2030, zoals opgenomen in de RES’en. Bij de wijziging van het omgevingsbeleid is meer ruimte gekomen voor uitbreiding van bestaande locaties voor windenergie. Daarnaast is Avelingen als nieuwe locatie voor windenergie toegevoegd aan de omgevingsverordening.
Ondanks de uitspraak van de Raad van State waarmee de landelijke regels voor windturbines in onderzoek zijn, zijn drie gemeenten concreet met lokale normering aan de slag gegaan.

Lokale initiatieven en inclusieve energietransitie
Het is belangrijk dat lokale initiatieven in de energietransitie kunnen worden uitgewerkt en gerealiseerd. Met onze partners stimuleren we deze lokale initiatieven en werken we aan professionalisering hiervan.
We bevorderen dat iedereen mee kan doen in de energietransitie. We werken hiervoor met gemeenten de inclusieve energietransitie verder uit.

Nederland en Zuid-Holland staan voor de grote opgave de warmtevoorziening van circa 1,8 miljoen gebouwen en 5000 hectare glastuinbouw te verduurzamen. De snelheid van deze transitie zal drastisch verhoogd moeten worden om de doelen voor 2030 (55% CO2-reductie) en 2050 (volledig klimaatneutraal) te halen.

Bij de herziening van de module Energie van de provinciale omgevingsvisie is de visie op de warmtetransitie uitgewerkt en geactualiseerd. Kernpunten zijn de inzet op het provinciale Afwegingskader Warmtekeuze (bronnenstrategie) en doorontwikkeling van bovenlokale warmtesystemen.

Samen met de Gasunie en het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat is het convenant "Warmtetransportnet Zuid-Holland in de Leidse regio" gesloten. Dit convenant is gericht op de doorontwikkeling van WarmtelinQ naar de Leidse Regio. Voor de aanleg van het tracé van Rijswijk naar Leiden (WarmtelinQ+) is een provinciale investeringssubsidie van € 81 mln aan de Gasunie beschikbaar gesteld.
Met WarmtelinQ wordt de warmtevoorziening voor 170.000 woningequivalenten mogelijk gemaakt.

Binnen het "Elenaprogramma Duurzame Wijkwarmte Zuid-Holland" werkt de provincie met 9 gemeenten samen aan de verduurzaming van 10 wijken. Dankzij de provincie zijn de Europese middelen uit het Elenaprogramma beschikbaar om expertise en kennis in te schakelen bij de voorbereiding op wijkverduurzaming. In 2022 heeft dit in 3 wijken geleid tot de aanleg van een warmtenet en de verduurzaming van woningen in meerdere wijken. Over de gehele Elena periode gaat het om een minimaal extra investeringsvolume van € 60 mln voor de verduurzaming. Daarvan is in 2022 een bedrag van € 28 mln gerealiseerd.

Het Europese programma "Kansen voor West" (II en III) is in 2022 twee keer succesvol opengesteld waarmee 5 warmteprojecten zijn ondersteund met een totaal bedrag van € 6,2 mln.
De aanleg van het warmtenet Gorinchem is mogelijk gemaakt door o.a. middelen uit "Kansen voor West" en werd op 22 mei 2022 feestelijk gestart. Provincie, gemeente, woningcorporatie Poort6 en HVC hebben symbolisch hun handtekening geplaatst op de warmteleiding. Het warmtenet Gorinchem wordt gerealiseerd door HVC en zal gevoed worden door een aquathermiebron.

In 2022 werden vanuit de 2e tranche van het Nationaal Groeifonds 6 warmteprojecten in de provincie ondersteund om tot realisatie te komen. Dit is de helft van de totale nationale honorering vanuit de propositie van Nieuwe Warmte NU met een totaal budget van € 200 mln. Het betreft twee warmteprojecten in de glastuinbouw en 4 in de gebouwde omgeving.

In 2022 zijn 105 maatschappelijk vastgoed eigenaren deelnemer geworden aan het provinciale ontzorgingsprogramma maatschappelijk vastgoed Zuid-Holland. Vanuit dit programma hebben o.a. tien eigenaren van monumenten ondersteuning ontvangen voor het verduurzamen van hun panden. Een aantal gemeenten die buiten het ontzorgingsprogramma vallen zijn door de provincie ondersteund bij de verduurzaming van monumentale panden binnen hun portefeuille.

De optelsom van deze resultaten brengt de verduurzaming van bijna 200.000 woningequivalenten binnen bereik. Het leeuwendeel daarvan (170.000) komt voor rekening van WarmtelinQ.

In 2022 heeft de provincie een bijdrage geleverd aan de transitie naar een CO2-emissiearme en circulaire industrie in Zuid-Holland.  

De industrie is vooral zelf aan zet om te verduurzamen. De provincie heeft hierbij een additionele rol door samenwerking in de regio te stimuleren en samen met het Rijk verduurzamingsprojecten binnen industriële ketens financieel te ondersteunen. Dit gebeurt met inzet van eigen middelen en door gezamenlijk Europese fondsen te benutten. De provincie richt zich daarbij grotendeels op het Haven Industrieel Complex (HIC) in Rotterdam, omdat daar het grootste deel van de opgave uit het Klimaatakkoord gerealiseerd moet worden, maar kijkt ook naar andere gebieden in de provincie.  

Verder heeft de provincie een bijdrage geleverd op dit beleidsdoel door de inzet van het wettelijk VTH-instrumentarium, ruimtelijke inpassing van nieuwe energie-infrastructuur en door samenwerking op gang brengen en regionale belangen te agenderen, zowel landelijk als binnen EU-programma’s. Verder heeft de provincie nieuwe, vaak innovatieve projecten ontwikkeld en ondersteund. 

De provincie heeft in 2022 bijgedragen aan een snellere voorbereiding van diverse projecten, bijvoorbeeld door belemmeringen weg te nemen die een tijdige uitvoering in de weg staan.  
Komende jaren komen naar verwachting diverse projecten in uitvoering, waarmee we bijdragen aan de realisatie van de industriedoelstellingen uit het Klimaatakkoord. 

Op het vlak van energie-innovatie heeft het subsidieprogramma E&K (Energie & Klimaat) bijgedragen aan de doorontwikkeling van producten van een aantal startups in onze provincie. EnergiIQ, het energie-innovatiefonds van de provincie, heeft innovatieve scale-ups laten doorgroeien. Het Fair Solar Netwerk voor circulaire zonnepanelen heeft een basis gekregen. Het energie-ecosysteem in Zuid-Holland is fors gegroeid en de netwerken zijn versterkt.